UPDATE 2017-09-13: Verduidelijking ‘misbruik van recht’ jurisprudentie bij informatieverzoeken (uitspraak RvS; verrijkte versie)

UPDATE 2015-07-01: Wat maakt een verzoek om informatie een Wob-verzoek (door Cornelis van der Sluis, op LinkedIn)

UPDATE 2015-06-01: Wet openbaarheid van bestuur – een uitleg (door De Onderzoeksredactie, mbt de totstandkoming van het artikel Don’t Lecture us about Russia)

Met toestemming van FOIA/Wob-expert Roger Vleugels citeer ik hieronder “Wobben in 10 minuten”, een handout die Vleugels vorige week verstrekte aan deelnemers van zijn Wob-actualiseringscollege “De Wob in de steigers”. In dat college werden onder meer behandeld het nieuwe Wob-wetsvoorstel van GroenLinks+D66; gepercipieerd en werkelijk Wob-misbruik; en de rapporten “Kosten en baten voor de overheid van wijzigingen van de Wet openbaarheid van bestuur” (.pdf, SEO Economisch Onderzoek, 2013) en “Prettig contact over de Wob” (Instituut Maatschappelijke Innovatie, 2013).

Voor wie nog nooit van Roger Vleugels (Twitter: @RogerVleugels) heeft gehoord, deze regels uit zijn LinkedIn-profiel geven een indicatie:

Since 1986 I lecture in the Netherlands on the Wob: Wet openbaarheid van bestuur [The Dutch FOIA: Freedom of information act]. Since 2000 also abroad on FOIAs in up to twenty countries. In my legal practice I filed more than 4,500 FOIA/Wob requests for and with my clients, most of them press organisations, but also for NGOs, researchers and private persons.

Vleugels publiceert de (gratis) periodieken Fringe en Fringe Spitting: zie hier (.pdf) de bestellijst en de colofon uit een Fringe Special publicatie van deze maand. In de colofon staat hoe je je kunt abonneren op zijn (gratis) periodieken; en een indicatie voor vrijwillige donaties. Indien/zodra de nieuwe Wob er is komt de (betaalde) `Basiscursus Wob’ van Vleugels weer beschikbaar voor vrije inschrijving: daar ga ik me dan zeker voor aanmelden.

Hieronder volgt `Wobben in 10 minuten’. Hyperlinks en tekst in [] zijn van mij.

Wobben in 10 minuten
Wobben werkt langzaam en is dus niet geschikt voor nieuwsdienstwerk of onderwerpen met een korte journalistieke levenscyclus. Hoe langzaam? De eerste beslissing op basis van een bezoek moet verschijnen binnen 2×28 dagen na indiening. Deze wettelijke maximumtermijn wordt in 60% van alle zaken niet gehaald. In 35% van alle zaken zal die eerste beslissing bevredigend zijn; in alle andere wordt het doorprocederen via bezwaar, beroep en hoger beroep. De bezwaarfase kost alleen al dik een kwartaal. Ander gezegd: verzoek en bezwaar vergen tezamen een half jaar. Wobben vergt: pro-actieve agendavoering, vooruit plannen.

1. Het moet gaan om al in documenten vastliggende bestaande informatie
Je kunt dus te vroeg Wobben. Niet erg, want je mag in dat geval opnieuw beginnen. Nodeloos. (Normaal mag hetzelfde twee keer vragen niet: ne bis in idem beginsel.)

2. De organen die onder de Wob vallen
Alle bestuursorganen, inclusief alle zelfstandige bestuursorganen, vallen onder de Wob. Kortom alle organen van de uitvoerende macht, met andere woorden de wetgevende en de controlerende niet, dus parlement en zittende magistratuur niet. Ook niet de Hoge Colleges van Staat.

3. Documenten die onder de Wob vallen
Alle documenten vallen onder de Wob; en iedere vorm van vastleggen is een document, dus ook emails of audio/video. Er zijn geen vormen van vastleggen die geen document in de zin der Wob zijn. De Wob is de moedertoegangswet en geldt altijd behalve indien er in een andere wet een exclusief openbaarmakingsregime vast ligt of die andere wet een lex specialis is ten opzichte van de Wob. Voorbeelden: de Wetgeving inzake AIVD/MIVD en delen van de belastingwetgeving.

4. Voldragen vraagstelling
De meest gemaakte fout bij het Wobben is een slechte vraagstelling; vaak te vaag of te smal. Knoop je niet op in je vraag:

• Vraag om kopie of inzage. Niet om beide. Denk om een bijzondere vorm; digitale kopie;
• Stel een niet-limitatieve vraag. Vraag om alles inzake een onderwerp. Werk in de vraag nooit met een eindige opsomming. Gebruik hierbij de term “waaronder”;
• Laat het in de vraag nooit bij de vraag om alles specificeer wel in niet-limitatieve zin;
• Vraag nooit alleen het document, of alle documenten inzake een onderwerp op, maar overweeg altijd ook op te vragen: onderliggende documenten, omgevingsdocumenten en vervolgdocumenten;
• Overweeg subsidiaire vragen. B.v. niet alleen het document in integrale vorm, maar ook partieel of samengevat (b.v. zonder namen of zonder derdeninformatie).

5. Anticipeer in het verzoek op de inzet van weigergronden
Cruciaal voor succesvol Wobben is analytische scherpte, vroegtijdig beginnen en vooral anticiperen op met name de uitzonderingsgronden en beperkingen. [Uitzonderingsgronden zijn gedefinieerd in Art.10 Wob, beperkingen in Art.11 Wob.]

Absolute uitzonderingsgronden

art. 10.1.a    De eenheid van de Kroon
art. 10.1.b    De veiligheid van de Staat
art. 10.1.c    Bedrijfs-/fabricagegegevens vertrouwelijk bij de overheid
art. 10.1.d    Persoonsgegevens zoals bedoeld in Wbp

Relatieve uitzonderingsgronden

art. 10.2.a    Diplomatie
art. 10.2.b    Economische en financiële belangen van Staat
art. 10.2.c    Lopende opsporing en vervolging van strafbare feiten
art. 10.2.d    Inspectie, controle en toezicht door de overheid
art. 10.2.e    Privacy en derdenbescherming
art. 10.2.f    Voorkoming van voorkennis
art. 10.2.g    Voorkoming onevenredige bevoordeling of benadeling

Beperkingen

art. 11.1    Intern beraad voor zover persoonlijke beleidsopvattingen
art. 11.2    Niet-anonimiseerbare persoonlijke beleidsopvattingen
art. 11.3    Adviezen van commissies indien vertrouwelijk

6. Loketkeuze
Sta stil bij waar je het verzoek indient. Gouden regels: Bij het orgaan dat in dat onderwerp het zwakst staat en/of het meest geneigd is tot verstrekken en/of weinig obstructie pleegt. Dien bij het gekozen orgaan hoog in, dus bij directie, B&W of minister.

7. 2×28 dagen wachten?
Je hebt recht op antwoord binnen 28 dagen. Dat wordt nagenoeg nooit gehaald; bijna in alle zaken wordt met 28 dagen verdaagd. Vaak op onwettige gronden maar daar bestaat geen effectief tegengif tegen. Zeer van belang is dat je niet gaat wachten op de eerste beslissing, want dan gaat het sowieso ook over die tweede 28 dagen heen, maar dat je omstreeks dag 20 begint met bellen en dat vanaf dan wekelijks doet. Stay polite. Pappen en nathouden is de meest effectieve manier om snelheid te genereren.

8. Ga in bezwaar indien het antwoord onder de maat is of uitblijft.
Doe dit altijd, als de journalistieke levenscyclus van je onderwerp het aankan. Doe je dat niet dan krijg je direct de naam van: watje, procedeert toch niet door, waarmee afwijzen een effectief instrument is om je te stoppen. Krijg je geen antwoord dan kun je op dag 29 of 57 in bezwaar, maar je kunt ook een ingebrekestelling indienen overeenkomstig de Wet dwangsom en beroep. Dit werkt vaak omdat er een voorwaardelijk boetesysteem in zit dat tot enige snelheid maant, én als die snelheid uitblijft ontvang je een boete die tot 1260 euro per Wob kan oplopen. Maar ja, ik ben tegen die wet.

Voel je welkom in de wereld van Kafka.

EOF