Jos Baijens van Uitgeverij de Wereld (@wereldboeken) vroeg aan, ik citeer, “ruim 100 mannen en vrouwen, denkers, schrijvers, kunstenaars, ondernemers en wetenschappers van Nederlandse en Vlaamse universiteiten” kort te beschrijven wat volgens hen het beste idee is van 2014. Die exercitie heeft de fascinerende bundeling Het beste idee van 2014 opgeleverd, die in november 2014 verscheen. Het is de tweede keer dat zo’n bundeling verschijnt: in 2013 verscheen Het beste idee van 2013.
Uitgeverij de Wereld stelt alle ideeën openbaar beschikbaar, maar ik raad iedereen aan het drukwerk aan te schaffen, en dat zeg ik niet alleen als WC-Eend die een bijdrage heeft mogen insturen: zelden vind je zo’n diverse verzameling aan ideeën beschreven in één publicatie — die misstaat in niemands boekenkast. NRC Next en NRC Handelsblad, Fokke en Sukke incluis, besteedden er aandacht aan: zie hier en hier fragmenten.
Voor het boekje van 2013 schreef ik over het idee van dr. Karst Koymans, opleidingsdirecteur van de UvA-masteropleiding OS3/System and Network Engineering, om tot een “internetwiskunde” te komen, en het internet opnieuw uit te vinden op basis van c.q. begeleid door wiskundige principes. Huidige internetprotocollen zijn gespecificeerd in natuurlijke taal (Engels); die is vaak niet ondubbelzinnig, en als gevolg van interpretatieverschillen kunnen dan kwetsbaarheden of (ander) onverwacht gedrag ontstaan.
Voor het boekje van 2014 schrijf ik over het consensusbesluit van de Internet Engineering Task Force (IETF), vastgelegd in RFC 7258, om alomtegenwoordige monitoring op internet (door overheden, big data, criminelen, enz.; maar denk in het verlengde ook aan het manipuleren van internetverkeer door marketingbedrijven zoals het Britse Phorm en, recenter bekend geworden, het Amerikaanse Verizon) als een technische bedreiging te beschouwen waarover bij ontwikkeling van nieuwe internetprotocollen verplicht moet worden nagedacht:
Verplicht nadenken over alomtegenwoordige internetsurveillance
Hoe alles op internet met elkaar “praat” is grotendeels afgesproken in technische internetstandaarden. Een internetstandaard begint met een idee voor verandering of nieuwe functionaliteit. Onder de paraplu van de Internet Engineering Task Force (IETF) wordt dat idee uitgeschreven in een “Request for Comments”-document (RFC), dat door experts onderling wordt besproken en bijgeschaafd. Dit proces is volledig open: iedereen met relevante kennis en inzichten kan aanschuiven. Nadat softwaremakers het idee implementeren kan het idee volwassenheid bereiken, en de status van internetstandaard krijgen. Op deze manier, ruwweg, is het internet in de afgelopen decennia steeds een stukje verder uitgebouwd tot wat het nu is. Vanwege zorgen over gebrekkige beveiliging is in 1993 besloten (RFC 1543) dat bij nieuwe standaarden verplicht een paragraaf “Security Considerations” moet staan. Deze bevat een discussie over mogelijke bedreigingen en aanvallen op het protocol dat in de standaard wordt beschreven. Nadat enkele jaren ervaring is opgedaan met het schrijven van dit soort paragrafen, is in 2003 verduidelijkt (RFC 3552) wát er dan precies in die paragraaf moet staan: er moet worden beschreven welke digitale aanvallen relevant zijn voor het communicatieprotocol dat wordt beschreven, welke niet, en waarom. Van de relevante aanvallen moet worden beschreven of het protocol ertegen beschermt, of er kwetsbaar voor is. Er moet onder meer verplicht aandacht worden besteed aan afluisteren (vertrouwelijkheid), aan het injecteren, wijzigen of verwijderen van gegevens (integriteit), en aan denial-of-service-aanvallen die diensten gebaseerd op het protocol kunnen verstoren (beschikbaarheid). Zo’n paragraaf zal initieel nooit 100% dekkend zijn, maar leidt wel tot verbetering van veiligheid op internet. Bovendien zijn RFC’s levende documenten en kunnen updates gemaakt worden. De onthullingen van Snowden hebben laten zien dat inlichtingendiensten, vooral de Amerikaanse NSA en Britse GCHQ, op grote schaal met uiteenlopende methoden actief zijn op het internet om inlichtingen te verzamelen. Binnen IETF-kringen bestaat consensus dat er sprake is van “alomtegenwoordige monitoring” en dat dat een bedreiging vormt voor internetgebruikers. Inlichtingendiensten horen zoveel mogelijk gericht te werken, niet met ongerichte sleepnetten.Het beste idee van 2014 is wat mij betreft het besluit van de IETF om alomtegenwoordige monitoring als een bedreiging te beschouwen (RFC 7258), en een aanpak te ontwikkelen hoe bij nieuwe standaarden met dit complexe onderwerp om te gaan. Bij alle nieuwe standaarden moet hierover worden nagedacht en worden aangegeven hoe wordt beschermd (of niet) tegen alomtegenwoordige monitoring. Dit kan potentieel leiden tot een aanzienlijke verbetering van internetstandaarden ten aanzien van deze bedreiging. Het momentum dat nu als gevolg van Snowden bestaat is de sleutel tot een meer privacyvriendelijk internet. Concreet heeft het idee er al toe geleid dat HTTP 2.0, de nog in ontwikkeling zijnde nieuwe versie van het protocol dat wordt gebruikt als je websites bezoekt, standaard versleuteld zal zijn. Het “slotje in de browser” wordt dan de norm in plaats van de uitzondering. Beter drie decennia te laat dan nooit.
De verplichting ergens over na te denken is natuurlijk geen garantie op een goed resultaat. Over dat slotje in de browser en de nadelen en kwetsbaarheden van het centralistische PKI CA-model is van alles te zeggen. Maar een verplichting over dit thema na te denken is een stap in de goede richting. Het IETF-proces is een open proces, waarbij in beginsel iedereen die nuttige inzichten en kennis/kunde heeft, kan aanschuiven en meedenken, en dus ook kritiek leveren.
Tot slot, hierbij de volledige inhoudsopgave van “Het beste idee van 2014”:
9 Voorwoord
11 Aardse opwarming: onze grootste morele uitdaging – Herman Philipse
14 Van 24/7 naar 48/7, het gaat gebeuren – Erik Hoving
17 VDL NedCar – Michaël van Straalen
19 Verplicht nadenken over internetsurveillance – Matthijs Koot
22 De wet van de toenemende ergernis – Ignaas Devisch
24 De kas als integraal onderdeel in het gebouwontwerp – Paul de Ruiter
27 Een bittere pil – Johan Polder
30 Steden met gevoel voor humor – Anton Nijholt
32 Een robot voor microchirurgie – Raimondo Cau
34 Het analyseren van transport in levende cellen – Wim van Saarloos
36 Minder is meer – Ionica Smeets
38 Nieuwe methode om leverziekte vast te stellen – Mathieu Vinken
40 Omgaan met risico’s en onzekerheid in het onderwijs – Genserik Reniers
42 Herbouw Europa van onderop – Rob Vinke
44 Greening by ICT – Jacqueline Cramer
46 Barack Obama, de hamer en de spijker – Ruud Janssens
48 Het beste idee van 2014 volgens Etty Hillesum (1914-1943) – Klaas Smelik
50 Een beeld spreekt de taal van de wiskunde – Ann Dooms
52 The Ocean Cleanup – Lieselot Bisschop
54 Niet alleen innoveren maar ook investeren – Jaap Schouten
56 Gezegend met een garage William – de Bruijn
58 Wie wil lezen, moet wandelen – Paul van Tongeren
60 Management 2.0 – Sjoerd Romme
62 Dubbelmandaat voor leden Europees Parlement – Herman Lelieveldt
64 De programmeertaal van het leven is uitgebreid – Bennie Mols
66 Efficiënter financieren van onderzoek – Rinus Plasmeijer
69 Zeewier – Klaas Timmermans en Henk Brinkhuis
72 Organen op bestelling – Marco van Beers
74 Een Japanse wc – Meindert Fennema
76 Maak de ondergrond doorzichtig! – Salomon Kroonenberg
78 Waterstof meten zonder het milieu te belasten – Erik Puik
80 Het nieuwe animisme – Mireille Hildebrandt
82 Betrouwbare informatie – Gie Goris
85 Leren van positieve afwijkingen – Wil van der Aalst
88 De waarde van een slechte herinnering – Bernhard Hommel
91 De zoetwatervaren Azolla: een gewas rijk aan kansen – Peter Bijl e.a.
94 Tegen het cornucopianisme – Jan Abbink
97 Meer vensters op de middeleeuwen – Erik Kwakkel
99 Echt duurzame oplossingen blijven dicht bij de natuur – Cees Buisman
101 Gewenste bijwerkingen – Frank Kruyt
103 Het recht wordt echt gebeten door een kat – Jan Smits
105 De ontdekking van de toekomst – Jan Auke Walburg
107 Robot kunstbenen – Bram Vanderborght
109 Fabrikant wordt leverancier van diensten – Egbert-Jan Sol
111 Een gat in het water – Bernet Meijer
113 Opsporen van diabetes met netvlies laserscans – Bart ter Haar Romeny
115 De paradox van de (palliatieve) thuiszorg – Wim Distelmans
117 Elke dag een aspirientje tegen kanker – Martina Cornel
119 Sociaal-maatschappelijke softwarekritiek – Joris van Zundert
122 Stilte – Chris van der Heijden
124 Plasmafysica en stof tot nadenken – Job Beckers
126 Diversiteit – Louise Vet
128 Tegendraadse jongeren? Ideologiecritici anno 2014 – Stijn Vanheule
130 De eindexamens Nederlands – Marc van Oostendorp
132 Leren van de natuur – Bas Teusink
134 Ongeschikt / Geschikt voor het ouderschap – Marjolein van den Brink
136 Naar een hoogwaardige recensiesite – Jaap Goedegebuure
138 Senexisme – Rien van IJzendoorn
140 Het voorspellende brein – Marc Slors
142 Onze auto als elektriciteitscentrale – Ad van Wijk
144 The Internet of Things, maar dan buiten… – Nick van de Giesen
146 De Industriële Evolutie – Guszti Eiben
148 Genieten, dat is menselijk – Joachim Duyndam
150 Kapitalisme is niet de markt – Irene van Staveren
152 De MOOC – Ibo van de Poel
154 Mijn beste idee is geen goed idee – Bob de Graaff
156 Technology for Humanity – M. Birna van Riemsdijk
158 Huid op huid – Rinie van Est
160 Betaalbare nieuwe werelden op het hoofd – Karolien Poels
162 Een Europees Burgerlijk Wetboek – Jac Rinkes
164 Reverse vending machine – Stefan Landsberger
166 Beton dat zichzelf heelt – Nele de Belie
168 Cybercouture: je mobieltje opladen met je jurk – Anneke Smelik
170 Rijkstraineeprogramma 45+ – Marcel Kleijn
172 Ice Bucket Challenge – Elke Devroe
174 Kleurrijk vakwerk – Joep Geraedts
176 De Piramide van Technologie – Janienke Sturm
178 Akoestische oplading van mobiele apparaten – John Schmitz
180 Innovatie in transition – Karen Maex
182 Vergeten vragen opwerpen – Tazuko van Berkel
184 Circulair ondernemen: verdwijntruc of impact? – Anne-Marie Rakhorst
186 Epidemieën meten en bewijzen – Miquel Ekkelenkamp Bulnes
188 Hoe stof zoveel stof kan doen opwaaien – Eric Bergshoeff
190 De gastvrije stad – Joan Almekinders
192 De smogring – achter de wolken schijnt de zon – Angèle Reinders
196 Ectoplasma – Marcel van Eeden
198 Boyhood, een film van Richard Linklater – Bart van Heerikhuizen
200 De Einstein-telescoop – Raimond Snellings
202 Maker education – Inge de Wolf
204 De Startersbeurs – Ton Wilthagen
206 Klassikaal studeren – Martijn Schut
208 Het beste niets ooit gemaakt: een blok silicium – Caspar van der Wal
210 GoodHout – Jasper Kuijk
212 Sociale economie – Rudi Laermans
214 Wat als we robots zien als vriend? – Marieke Blom
216 Nederland moet slim exporteren – Désirée van Gorp
218 De biologie van de financiële markten – Ad van de Gevel en Charles Noussair
223 ‘Ik weet waarom de gekooide vogel zingt’ – Sarah De Mul
226 Het beste idee ontstond in een jongenskamer – Vivianne Bendermacher
228 Rechtstreekse verkiezing van de ‘President van Europa’ – Henri de Waele
230 Clubs voor huisvesting – Maarten Huygen
232 3D-printen van biologische structuren – Pascale Dijkers
234 Voedsellabels en private voedselstandaarden – Miet Maertens
236 Slow Science – Patrick Degryse
238 Google Cardboard – Sander Veenhof
240 De evolutie van vertrouwen – Sander Duivestein
242 Future Ideas en CHAT – Peter van Gorsel
244 Europa, het Brugge van de wereld, maar dan creatiever – Willem Elias
246 Vrije wil dankzij de hersenen – Pim Haselager
248 Maatschappelijk Verantwoord Innoveren – Jeroen van den Hoven
250 Over economie, liefde en geluk – Harry Commandeur
252 Evenwicht, hersenplasticiteit en kosmonauten – Floris Wuyts
256 Doorpakken met die kwantumcomputer! – Lieven Vandersypen
258 Klimaatslimme landbouw – Rudy Rabbinge
260 Flexibele migratie – Bas de Gaay Fortman
262 Het Nieuwe Nut – Annemieke Roobeek
266 Met wat hulp van de zon – Geert van de Wouw
269 Prefiguration – Rivke Jaffe
272 Het gaat zoals het gaat – Hans de Bruijn
274 Een grote pot, zodat we er geen potje van maken – Bart Knols
277 Licht in de concertzaal – Sander van Maas
280 Door de geschiedenis gaan – Wim Willems
282 Stella: ’s wereld eerste gezinswagen op zonne-energie – Lex Hoefsloot
284 Nut en noodzaak van extra veiligheidsmaatregelen – Ira Helsloot
286 Color me bad – Stacy Suy
288 Hightech landbouw: nodig en uitnodigend – WUR
292 Organisaties moeten kunnen falen – Arjen van Witteloostuijn
294 “Ik geloof in goed bedacht” – Margot van Mulken
296 Overal stroomt mijn oog – Anja de Feijter
298 Een revolutionaire in de moleculaire biologie – Paul Coucke
300 De identiteit van de Europese Unie – Jaap Hoeksma
302 Laat ons vrij zijn – Francisco van Jole
304 Geef de wetenschap een nieuwe motor – Maarten Keulemans
307 In-body communicatie – Mark Bentum
EOF